انتشار مقاله: کتاب‌شناسی جامع خواجه‌نصیر در روزنامه اطلاعات

http://www.ettelaat.org/ethomeedition/todaypdf/p6.pdf

خواجه‌نصیرالدین طوسی قدس سره(درگذشتة ۶۷۲ق) یکی از نوابغ بشری و از مفاخر بزرگ ایران و اسلام است که در روزگار سخت حملة مغولان، مشعل دانش و فرهنگ را در ایران و جهان اسلام روشن نگه داشت.او هرچند سرآمد حکیمان و ریاضیدانان عصر خود بود، اما با ‌این حال، چنان‌که خود در خاتمه «شرح اشارات» (اتمام صفر سال ۶۴۴ق) اشاره دارد، در آن روزگار محنت‌بار سخت احساس غربت می‌کرد و بدین بیت متمثل می‌شود که:

به گرداگرد خود چندان‌که بینم

بلا انگشتری و من نگینم!

از آن روزگار تاکنون، آثار و تألیفات ارزشمند خواجه‌نصیرالدین طوسی، همواره محور توجه حکیمان و دانشمندان مختلف بوده و درباره آنها کتابهای بسیاری نوشته شده است؛ اما عجبا که تاکنون «منبع‌شناسی جامعی» درباره آنها به رشته تحریر درنیامده است تا از آن طریق بتوان منابع پراکنده مربوطه را در سراسر جهان «با هم» دید، افق اندیشه محققان را بالا برد، متانت و پختگی تحقیقات را ارتقا بخشید و علاوه بر همه آنها، حوزه‌های بالقوه مطالعاتی را مشخص کرد؛ زیرا وقتی محقق بداند تاکنون چه مسائلی موضوع توجه دانشمندان بوده‌اند، به فراست خواهد دانست که تاکنون چه مسائلی از نظرها دور افتاده است . بنابراین باید گفت که به یک اعتبار، غربت خواجه استمرار داشته است .
باید خدای تعالی را شکرگزار بود که «کتاب‌شناسی جامع خواجه‌نصیرالدین طوسی» به اهتمام و پژوهش دکتر سید حجت‌الحق حسینی به رشته تحریر درآمده و توسط انتشارات دانشگاه صنعتی خواجه‌نصیرالدین طوسی به زیور طبع آراسته شده است. کتاب یادشده از منابع مرجع ارزشمندی است که بی‌شک مورد نیاز هر محقق علاقه‌مندی است که درصدد شناخت آرا و اندیشه‌های خواجه‌نصیرالدین طوسی برآید.
اندیشه نگارش کتاب یادشده به زمانی بازمی‌گردد که دکتر حسینی پژوهشی را با عنوان «بازشناخت شخصیت علمی و فرهنگی علامه خواجه‌نصیرالدین طوسی» در دست انجام داشت و در اثنای انجام آن، جای خالی چنین اثری را در میان کتاب‌شناسی‌ها احساس کرد و به تعبیر ایشان: «همچنان که آن کتاب و پژوهش یادشده، پیش می‌رفت، با بارقه‌ای نورانی، انگیزة پژوهش و تدوین این اثر در ذهن و ضمیرم بسیار خوش درخشید.» (ص۵۹)
دکتر حسینی با رعایت قواعد علمی منبع‌شناسی و با تأکید بر اصل «کاربری آسان» و «تخصص» مجموعه کاملی از تألیفات خواجه‌نصیرالدین طوسی و نیز تحقیقاتی را که درباره خواجه‌نصیرالدین طوسی انجام یافته است، در ۶۷۰۷ مدخل و به ۱۸ زبان جمع‌آوری کرده و آنها را در هفت بخش فهرست کرده است که عبارتند از:
۱٫نسخه‌های خطی آثار خواجه‌نصیرالدین طوسی به زبان‌های فارسی و عربی، شامل ۴۶۵۲ نسخه خطی.
۲٫کتابهای چاپی از آثار خواجه در ۱۱ زبان شامل ۵۷۲ عنوان کتاب چاپی.
۳٫کتابهای کامل درباره خواجه‌نصیر در ۱۵ زبان، شامل ۲۳۴ کتاب چاپی و ۱ نسخه خطی.
۴٫ کتابهایی که بخشی از آنها به خواجه‌نصیرالدین طوسی پرداخته‌اند؛ در
۸ زبان، شامل ۹۶ عنوان کتاب.
۵٫ مقالات درباره خواجه‌نصیر در ۱۱ زبان، شامل ۹۷۲ مقاله.
۶٫ پایان‌نامه‌های دانشگاهی و حوزوی درباره خواجه‌نصیرالدین، شامل پایان‌نامه‌های مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری به پنج زبان دنیا در مراکز علمی ۷ کشور جهان.
۷٫ یادمان‌های بزرگداشت خواجه‌نصیر، شامل ۹۰ یادمان ملی و بین‌المللی
طبقه‌بندی نسخه‌های خطی در سه گروه نسخ مورخ (دارای تاریخ دقیق کتابت به روز و ماه و سال)، نسخ معین(فقط دارای قرن کتابت) و نسخ نامشخص (بدون هیچ گونه تاریخ و قرن معلوم) با رعایت روند زمانی تألیف و کتابت آنها نوعی رده‌بندی منظم است که به‌خوبی نسخه‌پژوهان و تاریخ‌نگاران دانش و فلسفه را راهنمایی می کند.
یکی از ویژگی‌های این اثر ارزشمند که گستره کاربردش را بین‌المللی کرده است، توجه به مقیاس جهانی تألیفاتی است که درباره خواجه‌نصیرالدین طوسی در زبان‌های ملل جهان نوشته شده است و به ترتیب الفبایی شامل آذربایجانی، آلمانی، اردو، اسپانیایی، انگلیسی، ایتالیایی، تاجیکی، ترکی، توالایی، روسی، ساموآیی، سنسکریت، عربی، فارسی، فرانسوی، گرجی، مالایایی و هلندی می‌شود.
یکی از ابتکارات دیگر این کتاب، معرفی «یادمان‌های بزرگداشت خواجه‌نصیر از قبیل تندیس، تمبر یادبود، روز ملی، نامگذاری سیارک در فضا، نامگذاری کوهواره در کره ماه، نامگذاری بلوار و خیابان و کوچه، نقاشی و همایش ملی و جهانی، یادبودهای نوشتاری و … است» و چنان‌که دکتر حسینی اشاره داشته است، این ایده را از زنده‌یاد ایرج افشار وام گرفته است: «استاد بزرگوارم، زنده‌یاد ایرج افشار بسیار خوش می‌داشت تا در کتاب‌شناسی فردوسی و شاهنامه، چنین کاری به انجام برسد. باری عمر ایشان وفا نکرد و این ایده از آن دانامرد ایران‌دوست، وام گرفته شده است و پدید آمده است. انجام چنین کاری در کتاب‌شناسی جامع خواجه‌نصیرالدین طوسی طراوت و تازگی دارد.» (ص۵۹)
«کتاب‌شناسی جامع خواجه‌نصیرالدین طوسی»مرجعی است بسیار ارزنده که مراجعه به آن دررفع نیازهای محققان، طلاب ودانشجویان علاقه‌مند به مطالعه در احوال و اندیشه‌های خواجه نصیر بسیارنافع ومؤثر است. انتشار این گونه آثار به همت دانشگاه صنعتی خواجه نصیر، اهتمام شایسته‌ای در بازشناخت شخصیت علمی و فرهنگی علامه خواجه نصیرالدین طوسی است.

منبع: روزنامه اطلاعات : دوشنبه 22 خرداد ماه 1396 شمسی

http://www.ettelaat.com/etiran/?p=287957