بزرگداشت اندیشمند عرصه دین مرحوم آیت‌الله علامه خلیل کمره‌ای (ره)

از راست به چپ:

دکتر منوچهر صدوقی سها؛ کامیار صداقت ثمرحسینی؛ حجت الاسلام والمسلمین سید محمود دعایی؛ آیت‌الله سید هادی خسروشاهی؛ حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ ناصرالدین کمره‌ای؛ حجت‌الاسلام والمسلمین حاج شیخ علی اصغر اوحدی؛ حجت‌الاسلام والمسلمین علم‌الهدی؛ حجت‌الاسلام والمسلمین رازینی

نشست علمی صلح، کلیدامنیت جهان با نگاهی به زندگی و اندیشه‌های مرحوم آیت‌الله علامه حاج میرزا خلیل کمره‌ای(ره) با حضور پژوهشگران و اندیشمندان عرصه دین مانند دکتر مهدی محقق، دکتر مهدی گلشنی و استاد سید‌هادی خسروشاهی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد .
به گزارش خبرنگار ما، دکتر مهدی محقق در سخنانی گفت: بیش از چند روز از جراحی چشمم نمی‌گذرد و قاعدتاً نباید از منزل بیرون می‌آمدم، اما به دلیل ارادتی که به مرحوم آیت‌الله کمره‌ای داشته، بر خود لازم دانستم که در مجلس بزرگداشت ایشان حضور داشته باشم.
وی افزود: مرحوم آیت‌الله کمره‌ای از دانشمندان کم‌نظیر زمان ما بودند. من در دورانی در تهران تحصیل کردم که دانشمندان فراوانی در آن حضور داشتند که تدریجاً از تعداد آن‌ها کم شد.
دکتر محقق ادامه داد: اولین استادی‌ که من شاگرد ایشان بودم، مرحوم آشتیانی بودند که در مدرسه سپهسالار قدیم تدریس می‌کردند. در کنار ایشان بزرگانی همچون آقا میرزا الهی قمشه‌ای و مرحوم میرزا تبریزی خیابانی تدریس می‌کردند که تعداد این بزرگان در مدرسه سپهسالار قدیم شاید از ۱۰ نفر بیشتر نبود.
وی با اشاره به کتاب عنصر شجاعت مرحوم آیت‌الله کمره‌ای، گفت: این کتاب را مرحوم پدرم داشتند و در سخنرانی‌های خود از آن استفاده می‌کردند. همت آیت‌الله کمره‌ای(ره) در راستای تقریب مذاهب اسلامی بود و در کنگره شیخ طوسی که به همت آیت‌الله واعظ‌زاده خراسانی در مشهد برگزار شد، یکی از افراد مهمی که حضور داشتند، مرحوم آیت‌الله کمره‌ای بودند که به جهت هدفشان یعنی تقریب مذاهب سخنان خود را با این جمله شروع کردند که مگر «سنّی» آن نیست که بر سنت پیغمبر باشد و ما شیعیان هم، همه بر سنت پیغمبر هستیم.
وی ادامه داد: آیت‌الله کمره‌ای در حقیقت با این جمله توجه مستمعین را به خود جلب کردند که ما هیچ اختلاف ماهوی با هم نداریم و باید تلاش کنیم تا اختلافات را از پیش برداریم.
این پژوهشگر برجسته با بیان این‌که بزرگان دین در ادوار مختلف تلاش داشتند تا بین مذاهب آشتی ایجاد کنند، گفت: دانشمندان زیادی مانند شیخ طوسی با نوشتن کتاب‌ها سعی کردند تا این آشتی را ایجاد کنند باید افرادی با مطالعه درباره زندگی آیت‌الله کمره‌ای شرح احوال این اندیشمندان را بنویسند، تا با گذشت دو، سه نسل از آنان، این بزرگان فراموش نشوند. در این زمینه باید طلبه‌های جوان تشویق شوند تا افکار گذشتگان را برای آیندگان مکتوب کنند تا روش علمی و عملی آنان مکتوب شود.
دکتر حسینعلی قبادی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی هم در سخنانی با تأکید بر جایگاه مرحوم آیت‌الله کمره‌ای، گفت: برخی پدیده‌ها به دلیل شدت دلالت‌گری و لایه‌های عظیم معنایی درون آنها باید مجدداً خوانده شوند. علماء، اندیشمندان و فرهیختگان از این دسته‌اند و مرحوم آیت‌الله کمره‌ای که ما امروز بر خوان فرهنگ و معنویت ایشان نشسته‌ایم از جمله این افراد است.
وی با اشاره به شخصیت آیت‌الله کمره‌ای به عنوان انسانی که در همه عصرها برای همه نسل‌ها سخن‌نو دارد، افزود: جهان بیرون انسان‌ها را جهان درون آنان می‌سازد و ما همان انسان‌ها همان قدر که جهان درون خود را ساخته‌ایم، می‌توانیم جهان بیرون‌مان را بسازیم.
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی خاطرنشان کرد: ما اگر با درون خود صلح کرده‌ایم، می‌توانیم در جهان بیرون هم صلح ایجاد کنیم. گروه تروریستی داعش هم به دلیل جهنم درونی خود، دنیای اطراف خود را به جهنم تبدیل می‌کند.
وی تأکید کرد: اما امام خمینی(ره)، انقلاب ما که انقلاب رحمت است را بدون سلاح، قتل و خشونت رهبری کرد. ایرانی همواره به دنبال حقیقت گرایی است و به همین دلیل به دنبال حقیقت مطلق یعنی دین مبین اسلام رفته و همواره صلح را بر خشونت و تجاوز ترجیح می‌دهد.
آیت‌الله حاج شیخ محسن اراکی، دبیرکل مجمع تقریب مذاهب اسلامی نیز در ادامه، با بیان اینکه زبان من از سخن گفتن درباره آیت‌الله کمره‌ای قاصر است، گفت: متاسفانه هنوز شخصیت ایشان در عرصه‌ جامعه اسلامی گمنام است ،آثار علمی و اجتماعی گران‌سنگی از ایشان برجای مانده است و من امیدوارم این آثار به وسیله پژوهشگران شایسته و به شکل مناسبی برای بهره‌برداری اهل نظر عرضه شود .
وی ادامه داد: یکی از مباحث مورد توجه آیت‌الله کمره‌ای این بودکه اسلام نظامی است که توانایی برقراری یک جامعه واحد را در خود دارد.آیت‌الله اراکی افزود: اسلام به دنبال نهاد اجتماعی واحدی است که اگر ادعا کنیم این موضوع بزرگترین آرزوی جهان اسلام بوده است، ادعای گزافی نداشته‌ایم. کما این که قرآن کریم هم تأکید دارد که هدف انبیاء ایجاد جامعه‌ای واحد مبتنی بر عدل و برادری است.
وی گفت: در چنین جامعه‌ای پراکندگی ممنوع است و مصلحان جهان اسلام هم در دو قرن اخیر بر پیام وحدت تأکید دارند و معتقدند که تنها راه برون رفت جوامع بشر از مشکلات، رسیدن به وحدت است.
آیت‌الله اراکی تأکید کرد: یکپارچگی چنین نظامی الزاماً به این معنا نیست که در همه ریشه‌های اعتقادی، اتحاد نظری وجود داشته باشد ولی بشر می‌تواند با یک نظام واحد نسبت به مدیریت شئون خود به اجماع برسد هر چند تفاوت نظر وجود داشته باشد .
وی افزود: ما می‌توانیم نظام اسلامی خودمان را به نحوی عرضه کنیم که محل اجماع همه اندیشمندان و همه کسانی باشد که دغدغه فضیلت دارند.
آیت‌الله اراکی با تأکید بر این که اسلام، اندیشه‌های خود را با هیچ اندیشه‌ای که در راستای وحدت و صلح باشد، در تضاد نمی‌بیند، گفت: پدرم برای اولین بار مرا با شخصیت آیت‌الله کمره‌ای آشنا کرد. اقدامات ایشان در سطح بین‌المللی بسیار اثرگذار بود. آیت‌الله کمره‌ای در همه عرصه‌های علوم تخصصی اسلامی مانند فقه، اصول و فلسفه قلم زده و آثار علمی ارزشمندی از خود برجای گذاشته است.دکتر صدوقی ‌سها، نویسنده و پژوهشگر هم در ادامه با ذکر خاطراتی از مواجه خود با مرحوم آیت‌الله کمره‌ای، گفت: مرحوم آیت‌الله کمره‌ای، دریایی برای سلیقه‌های مختلف بود که ما باید جام کوچکی برداریم و از وجودشان بهره‌مند شویم.
وی افزود: ما امروز در همه دانشگاه‌ها می‌بینیم که عرفان و تصوف به‌عنوان مترادف یکدیگر استفاده می‌شوند در حالی که یافته‌های ما نشان می‌دهد هر یک مقوله‌های جداگانه‌ای است و عرفان حقه اهل بیت نزد مرحوم آیت‌الله کمره‌ای دیده می‌شود.
حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ ناصرالدین کمره ای ، فرزند آیت الله علامه کمره ا ی هم در این مراسم به بیان تاریخچه ای ‌از زندگانی پدر پرداخت وگفت:آیت الله در سن ۱۰سالگی با اجازه والدینش برای تحصیل به خمین و سپس خوانسار کوچ کرد و چند سال علوم ادبی و مقدمات عربی را نزد ملامحمد بیدهندی و سپس نزد حاج‌سیدعلی اکبر بیدهندی و آقا سیداحمد جاده‌ای طی کردودر سال۱۲۹۸ شمسی در سن ۲۰سالگی به اراک رفته و نزد آیت‌الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی و دیگر اساتید فقه واصول فلسفه الهی را آموخت.
وی افزود:ایشان در دوران تحصیلات در اراک با تنگدستی مادی دست و پنجه نرم می‌کرد و در یکی از روزها غذائی نداشت تا سد جوع کند، تصمیم گرفت آن روزرا روزه بگیرد، فردای آن روز هم تا شب کاملاً گرسنه بودوتا بیش از دو روز کاملاً گرسنه بود، نزدیک سحر در خواب می‌بیند پدرش با مقداری نان و پنیر و مواد خوراکی برای دیدار فرزندش به اراک می‌آید، بعد از اذان صبح در حال خواب و بیداری صدای پدررا می‌شنود ،درب حجره را باز می‌کند با تعجب پدرش پشت در بود. پدر می‌فهمد که بیش از ۵۰ ساعت غذایی گیر فرزندش نیامده است.
آیت‌الله کمره‌ای تا سال۱۲۹۹ شمسی در اراک ساکن بوده و پس از مهاجرت استاد مرحومش آیت‌الله العظمی حائری به قم، شاگردان ایشان هم به قم می آیندو ۱۵ سال تمام در قم درس خارج فقه و اصول را چند دوره نزد استاد بزرگوارش می‌خواند.ایشان از حضرت آیت‌الله العظمی آقای حاج میرزاحسینی نائینی و آیت‌الله العظمی میرسیدعلی یثربی کاشانی استفاده فراوان بردو رشته معقول ، ریاضیات ، فسلفه و حکمت را نزد استاد عالیقدر حاج میرزا علی‌اکبر یزدی معروف به حکیم تلمذ کردو کتاب اسفار ملاصدرا و مقداری ادبیات فارسی راهم نزد آیت‌الله العظمی رفیعی قزوینی و علم حدیث را نزد آیت‌الله شیخ محمدرضا مسجدشاهی اصفهانی و حاج شیخ عباس قمی و آیت‌الله العظمی سیدمحسن جبل عاملی و آیت‌الله حاج شیخ‌آقا بزرگ طهرانی و اخلاق و عرفان را نزد آیت‌الله حاج میرزا جواد آقا ملکی تبریزی تکمیل نمودند و با حضرت آیت‌الله العظمی نجفی مرعشی هم مدتی مباحثه و مذاکره داشتند.
فرزند آیت الله کمر ه ای با اشاره به شاگردان پدر گفت : مرحوم آیت‌الله حاج شیخ مرتضی حائری یزدی، آیت‌الله سید ابراهیم خوئی، آیت‌الله شیخ عبدالصمد خوئی، آیت‌الله حاج سیدمحمدحسن جزائری، آیت‌الله یحیی طالقانی و آیت‌الله حاج سید کاظم گلپایگانی و آیت‌الله سیدمصطفی کاشفی خوانساری ازجمله شاگردان پدر من بودند.وی افزود:تعدادی از دانشمندان به من گفتند پدر شما ۱۰۰سال آینده را می‌دیدو درباره آن فکر می‌کرده و همچنان که مشهود بود خداوند حافظه‌ای بسیار قوی و استعداد فوق‌العاده‌ای به ایشان داده بود که نتیجه آن تالیفات متعدد است که تعداد آنها به ۷۵ جلد می رسد که از جهت حجم بعضی مفصل و بعضی متوسط و بعضا هم مختصر هستند .
فرزند آیت الله کمر ه ای با اشاره به اینکه کتاب‌های پدرش پیرامون ۴موضوع اصلی درس های دعوت پیامبر اکرم(ص)، قرآن مجید ،خانه کعبه و مسجد‌الحرام و چهارده معصوم است افزود:برای نمونه ایشان ۷ جلد کتاب با عنوان عنصر شجاعت، ۴۰۰۰ صفحه تحقیق علمی عمیق درباره امام حسین(ع) و یارانش و ۸۵۰صفحه درباره سلمان فارسی تحریر کرده است .
وی با اعلام این که یکی از بزرگترین اهداف آ‌یت‌الله کمره‌ای تقریب و اتحاد بین شیعیان و اهل تسنن بود و در این راه زحمات فراوان کشیدند،افزود:ایشان در سال ۱۳۳۸ در کنگره اسلامی اردن شرکت کردند و بعد از پایان مجلس به همراهان گفتند امروز وظیفه ما سفر به قاهره برای تشکر از فتوای تاریخی شیخ محمود شلتوت است. پس از اختلاف نظربا برخی از همراهان درپی تماس تلفنی به حضرت‌ آ‌یت‌الله العظمی بروجردی و تایید موکد معظم له ،همراه آیت‌الله طالقانی ، آیت‌الله کاشانی و آیت الله ‌خوانساری به مصر رفتند و سه بار با شیخ شلتوت و مدرسین الازهر ملاقات کردند وطبق دستور آیت‌الله العظمی بروجردی‌، علامه شیخ شلتوت به ایران دعوت شدند که متأسفانه با فوت ایشان این دعوت به سرانجام نرسید.
فرزند آیت الله کمر ه ای اضافه کرد:در سال۱۳۴۸ به دعوت حجت‌الاسلام آقای واعظ ‌زاده خراسانی در کنگره بزرگداشت هزاره شیخ طوسی در مشهد شرکت کردندو درروز اول جلسه به دعوت رئیس جلسه ،آقای علّا‌ل فاسی یکی از شخصیت‌های علمی مشهور کشور مغرب بودند سخنرانی کرد، نزدیک ظهر پدر به آقای علال فاسی گفت جلسه را برای نماز جمعه تعطیل کنید‌،
آقای علال فوراً گفت :به اما متکم. نماز جمعه در سالن دانشگاه مشهدخوانده شد وهمه علماء اهل سنت به ایشان اقتداء کردند.وی افزود:مرحوم والد به مدت ۸سال با حضرت امام خمینی‌(ره) ‌هم درس بود وکتاب های فقه جواهر و اسفار ملاصدرای شیرازی را هم مباحثه بودند ،در نتیجه بین این دو بزرگوار دوستی و صمیمیتی فوق‌العاده بود به طوری که در مدت بیماری و بستری بودن پدر بیش از ده بار آقایان حجج‌اسلام امام جمارانی، توسلی ،محلاتی و حسن صانعی از طرف امام خمینی از ایشان عیادت کردند.
فرزند آیت الله کمر ه ای در پایان گفت: با پیشنهاد دکتر صداقت حسینی و با زحمات فوق‌العاده ایشان کتاب خاطرات خودم از مرحوم والد رابه صورت کتاب درآورم که به حمدالله این کتاب چاپ و منتشر شده است.
در پایان با اهدای لوح یادبودی به حجت‌الاسلام والمسلمین حاج شیخ ناصرالدین کمره‌ای از مقام مرحوم آیت‌الله حاج شیخ خلیل کمره‌ای‌(ره) تقدیر شد.